Επί τη ευκαιρία αύριο της Υποδοχή των οστών των πεσόντων στην Κύπρο την 22α Ιουλίου 1974 στην επιχείρηση «ΝΙΚΗ»
Κάπως έτσι ξεκινά η συζήτηση με τον συντονιστή της ανασκαφής στον Τύμβο, Ξενοφώντα Καλλή, και κάπως έτσι «κλείνει», η αυλαία για την πρώτη πράξη του δράματος… Ή καλύτερα, της ανθρωπιστικής πλευράς της τραγωδίας. Ναι, μπορεί να έχουν περάσει 42 χρόνια, ο πόνος όμως των συγγενών των θυμάτων του μοιραίου Νοράτλας, παραμένει το ίδιο έντονος. Όπως και τα «γιατί» που τους στοίχειωναν όλα αυτά τα χρόνια και περιμένουν να πάρουν κάποιες απαντήσεις μεθαύριο Τρίτη, κατά την ενημέρωση που θα τύχουν και την τελετή παράδοσης των οστών των 15 παλικαριών του μοιραίου Νοράτλας με τον κωδικό «Νίκη 4» που κατέπεσε από φίλια πυρά στις 22 Ιουλίου στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας. Στο σημείο που αργότερα θα γινόταν το μνημείο μαρτυρίου για τους θυσιασθέντες του 1974. Η απόφαση για την ανασκαφή στον Τύμβο για τον εντοπισμό του μοιραίου Νοράτλας, ήταν μια ανασκαφή για να αποκαλυφθεί μια πτυχή της ιστορίας. Ήταν η πράξη που θα προχωρούσε τους δείχτες παρακάτω, ξεπαγώνοντας τον χρόνο για τους συγγενείς. στη μνήμη των οποίων απομένει αποτυπωμένη η τελευταία εικόνα των δικών τους ανθρώπων. Νέων, δυνατών και γεμάτων ζωή…
Βράδυ 21ης προς τα ξημερώματα της 22ας Ιουλίου 1974. Ο Αττίλας έχει ήδη κάνει απόβαση στην θάλασσα της Κερύνειας και ελέγχει μέρος του εδάφους. Υπό το βάρος των πιέσεων για την τύχη της Κύπρου, αλλά και μέσα στο γενικότερο «περίεργο» και «σκοτεινό» κλίμα των ημερών, με τη Χούντα να βρίσκεται ακόμα στην εξουσία, αποφασίζεται η αποστολή στην Κύπρο μιας μοίρας καταδρομών. Η μοίρα θα αναχωρούσε από τη στρατιωτική βάση της Σούδας στην Κρήτη και με άκρα μυστικότητα θα έφτανε στην Κύπρο, κάτω από τον τεράστιο κίνδυνο να γίνονταν αντιληπτά τα αεροσκάφη που θα τους μετέφεραν, από την τουρκική αεροπορία. «Αποστολή θανάτου», είχε χαρακτηριστεί. Η εξέλιξη των γεγονότων λίγο-πολύ είναι γνωστή. Λείπει βέβαια, ένα σημαντικό κομμάτι. Το παρασκήνιο που προηγήθηκε, οι διαταγές που δόθηκαν και τα όσα ακολούθησαν όταν τα αεροσκάφη έγιναν αντιληπτά από τις δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς στην Κύπρο. Πρόκειται για κομμάτι της ιστορίας του Φακέλου της Κύπρου.
Το μυστήριο όμως και τα αναπάντητα γιατί, περικλείουν και την άλλη πτυχή των γεγονότων. Αυτών που ακολούθησαν της κατάρριψης του ενός Νοράτλας. Και η ιστορία εκεί αρχίζει να γράφει. Αλλά όχι την αλήθεια. Αυτή μπερδεύεται, όπως αποδείχτηκε στην πορεία, ανάμεσα στις αντιφάσεις των καταθέσεων, τη φαντασία κάποιων ή την εκούσια ή ακούσια παραπληροφόρηση που υπήρχε. Κι ανάμεσα σε όλα αυτά, το μαρτύριο των συγγενών των θυμάτων. Κάποιοι εξ αυτών, γνώριζαν για την τύχη των δικών τους. Κάποιοι άλλοι, ανέμεναν να μάθουν. Το μόνο σίγουρο ήταν ότι παρέμενε αδιευκρίνιστη η τύχη 15 παλικαριών. Η ανασκαφή στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, έφερε στο φως ένα κομμάτι της αλήθειας μέσω των οστών των 15 παλικαριών. Οι σοροί τους εντοπίστηκαν στριμωγμένοι στο μπροστινό τμήμα του αεροσκάφους, περιμένοντας καρτερικά για 42 χρόνια την… «απόβαση» τους. Την Τρίτη, επιστρέφουν και πάλι στην Ελλάδα. «Αποστολή εξετελέσθη ηρωικώς…».
Ο Ξενοφών Καλλής μιλά στον «Φ» για τα όσα η ανασκαφή αποκάλυψε στο μοιραίο Νοράτλας.
Τις αντιδράσεις που υπήρχαν, τους κινδύνους που αντιμετώπιζαν από την παρουσία εκρηκτικών, αλλά και τις δυσκολίες λόγω των αντιφατικών μαρτυριών. Τελικά, η λύση του μυστηρίου ήταν μια ανέκδοτη άγνωστη φωτογραφία που παραδόθηκε εμπιστευτικά στον ίδιο και έδειχνε το αεροσκάφος κάποια συγκεκριμένη χρονική περίοδο μετά την πτώση. Βρισκόταν σε ανάποδη θέση και με σχεδόν ανύπαρκτη την άτρακτο. Έτσι τελικά και εντοπίστηκε, δίνοντας ήδη με αυτό την πρώτη εξήγηση για το τι έγινε την τελευταία στιγμή. Το αεροσκάφος, χτυπημένο, προσέκρουσε στο έδαφος φλεγόμενο και αναποδογυρίστηκε. Από τη σύγκρουση, εκσφενδονίστηκαν 16 καταδρομείς οι οποίοι και περισυλλέγησαν και τάφηκαν στο στρατιωτικό κοιμητήριο Λακατάμειας. Ο 17ος ήταν ο Ζαφειρίου, ο οποίος επέζησε και έφυγε από τη ζωή πριν από λίγες μέρες. Οι υπόλοιποι 15 που δεν είχαν εντοπιστεί, ήταν σφηνωμένοι στο μπροστινό μέρος του αεροσκάφους και τάφηκαν μαζί με τα συντρίμμια του, προκειμένου να εξαφανιστούν όλα τα τεκμήρια της ελληνικής αποστολής στην Κύπρο. Έκτοτε, παρέμενε ένα μυστήριο που τελικά η Πολιτεία με πολλά χρόνια καθυστέρηση, αποφάσισε να λύσει.
«Έχουμε προσκαλέσει τις οικογένειες των καταδρομέων τα λείψανα των οποίων έχουν ταυτοποιηθεί. Απ’ ό,τι γνωρίζω θα έρθουν 11 από τις 16 οικογένειες», ανέφερε ο κ. Καλλής. «Θα φτάσουν τη Δευτέρα (σ.σ. αύριο) με πτήση της πολιτικής αεροπορίας και θα τους γίνει την ίδια μέρα ενημέρωση για τα επιστημονικά ευρήματα. Η ενημέρωση θα αφορά την εκταφή στον Τύμβο, τα ευρήματα και εν συνεχεία οι οικογένειες θα τύχουν και ενημέρωσης για τα γενετικά δεδομένα της ταυτοποίησης. Στο τέλος της διαδικασίας, οι οικογένειες θα έχουν τη δυνατότητα, όπως γίνεται σε όλες τις περιπτώσεις, να δουν τα λείψανα που έχουμε εντοπίσει. Τα οποία θα είναι τοποθετημένα σε ανατομική διάταξη στο ανθρωπολογικό εργαστήρι της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Νέα Έγκωμη και παράλληλα θα τους ενημερώσουμε για τα προσωπικά αντικείμενα που εντοπίσαμε».
«Είναι κάπως εκπληκτικό το γεγονός ότι εντοπίσαμε ακόμα και σταυρό, αλυσίδες, χρήματα και άλλα προσωπικά αντικείμενα μαζί με τα λείψανα. Επομένως, ό,τι έχουμε εντοπίσει πάνω ή κοντά στα οστά που θα παραδοθούν στην οικογένεια, θα το δώσουμε στην οικογένεια. Θα παραδοθεί επίσης και χώμα από τον χώρο της ανασκαφής. Με λίγα λόγια, θα ακολουθηθούν οι διαδικασίες που ακολουθούμε σε όλες τις περιπτώσεις ενημέρωσης των οικογενειών. Η προσπάθεια μας είναι να απαντήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα ερωτήματα που βασανίζουν τους συγγενείς για τόσες δεκαετίες. Δεν νομίζουμε ότι μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι μπορούν να απαντηθούν όλα τα ερωτήματα. Αλλά από πλευράς μας θα καταβάλουμε κάθε προσπάθεια να δώσουμε απαντήσεις σε όσο το δυνατό περισσότερα ερωτήματα», αναφέρει ο κ. Καλλής.
Στην πανωλεθρία του 1974 έγιναν πάρα πολλά λάθη
-Τι είδους ερωτήματα απασχολούν τους συγγενείς;
-Υπάρχει ένα ερώτημα που βασανίζει όλους τους συγγενείς, είτε πρόκειται για αγνοούμενους του 1963 είτε για αγνοούμενους του 1974 είτε για αγνοούμενους της Κύπρου είτε οποιασδήποτε άλλης χώρας. Είναι το «γιατί». Δεν μπορούν να καταλάβουν τι έγινε. «Γιατί ο δικός μου να έχει αυτή την τύχη;». Ένα «γιατί» γεμάτο παράπονο που συνδυάζεται κάποιες φορές με μια απόδοση στην ατυχία. Διότι σε κάθε πόλεμο, οι συνέπειες για κάποιους είναι μεγαλύτερες, πιο βαριές και πιο τραγικές σε σχέση με κάποιους άλλους. Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτές οι οικογένειες, η τελευταία φορά που είδαν τον δικό τους ήταν πριν από 42 χρόνια. Άρα έχουν μέσα στο μυαλό τους ένα νεαρό παιδί, γεμάτο ζωή, το οποίο κάποιοι κατάφεραν να αποχαιρετήσουν την ώρα που έφευγε για τον πόλεμο και κάποιοι όχι. Εκεί σταματά ο χρόνος για την κάθε οικογένεια. Υπάρχει αυτό το τεράστιο κενό τόσων χρόνων, μετά που τους είπαν ότι ο δικός τους χάθηκε. Για να πιστέψεις κάτι, πρέπει να ανατραπεί η τελευταία εικόνα που έχεις στο μυαλό σου για κάποιον. Επομένως, όλες οι οικογένειες εξακολουθούν να έχουν στο μυαλό τους την εικόνα νεαρού παιδιού γεμάτου ζωή, άρα αυτή η εικόνα πρέπει να ανατραπεί ή να αντικατασταθεί με άλλες πιο πρόσφατες. Η ανατροπή αυτή γίνεται με αυτή την τελετουργία, με την απόδειξη του θανάτου, με την κηδεία, τη δημιουργία τάφου κ.λπ. Το δεύτερο «γιατί» που βασανίζει τους συγγενείς είναι «γιατί» έπρεπε να περάσει τόσος καιρός. Γιατί για 42 χρόνια έπρεπε να υποφέρουν, γιατί δεν είχαν τη δυνατότητα να τους θάψουν σύμφωνα με τις παραδόσεις μας ώστε να τερματιστεί η τραγωδία τους νωρίτερα ενόσω βρίσκονταν στη ζωή και οι γονείς;
-Στη συγκεκριμένη περίπτωση τι απαντά η Πολιτεία;
-Εγώ δεν θα απαντήσω εκ μέρους της Πολιτείας για το «γιατί». Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν κάποιες απαντήσεις. Το κατά πόσο οι απαντήσεις αυτές είναι πειστικές ή όχι, η δική μου η άποψη είναι ότι κάποια πράγματα μπορούσαν να γίνουν και νωρίτερα και πιο σωστά. Δεν κρύβομαι πίσω από το δάκτυλό μου ότι στην πανωλεθρία του 1974 έγιναν πάρα πολλά λάθη και υπήρχαν δύο επιλογές. Ή καλύπτεις όλα αυτά τα σφάλματα κάτω από το χαλί και προχωράς μπροστά σύμφωνα με τη μία σχολή σκέψης ή προχωράς με διαφάνεια και προσπαθείς να δώσεις όσο το δυνατόν περισσότερες απαντήσεις και να ζητήσεις και μία μεγάλη συγγνώμη εάν φταις. Στην περίπτωση του Νοράτλας, η ανασκαφή έγινε για να μάθουμε όλοι, και ως κοινωνία και ως λαός, αλλά προπάντων οι οικογένειες, την πραγματική αλήθεια, για το τι έγινε σε αυτούς τους καταδρομείς και να δώσουμε τη δυνατότητα αποκατάστασης της αξιοπρέπειας των οικογενειών και των νεκρών. Εάν κοιτάξεις, σε πολλές εφημερίδες θα βρεις ανθρώπους να μαρτυρούν ότι μπήκαν στην άτρακτο του αεροπλάνου τη μέρα που κατέπεσε και δεν βρήκαν καμία σορό. Κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται ότι περισυνέλεξαν όλες τις σορούς.Σε ντοκιμαντέρ που γυρίστηκαν για την ιστορία του Νοράτλας βλέπουμε γνωστούς στρατιωτικούς να δηλώνουν ότι πήγαν εκεί και δεν υπήρχε τίποτε. Όλα αυτά είχαν κάποιες συνέπειες για τον χρόνο που μπορούσε να γίνει η ανασκαφή. Και δημιουργούσαν και πάρα πολλές αντιδράσεις διότι πολλοί ισχυρίζονταν ότι από τη στιγμή που υπήρχαν τόσες μαρτυρίες, δεν υπήρχε λόγος να πάμε να σκάψουμε. Όμως, όπως σε κάθε εκταφή, έτσι και στην περίπτωση του Νοράτλας αποκαλύφθηκε ένα μέρος της αλήθειας.
-Ποιο ήταν το κομμάτι της αλήθειας που ανακαλύφθηκε με την ανασκαφή;
-Υπάρχει αυτή η πτυχή, για το ποιος ευθύνεται για την κατάρρευση του Νοράτλας. Εμείς δεν θα ασχοληθούμε αυτή τη στιγμή με αυτή την πτυχή. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές, τις οποίες δεν θα σχολιάσω, διότι αποτελούν ένα τεράστιο κεφάλαιο.-Η ανασκαφή μπορεί να δώσει κάποιες απαντήσεις για αυτή την πτυχή;
-Για να είμαι ειλικρινής, έχουμε κάποιες εκτιμήσεις. Δεν έχουμε προχωρήσει σε τέτοιου είδους έρευνα, όμως, με βάση τα ευρήματα από ό,τι έχει απομείνει από το αεροσκάφος, μπορεί κάποιος να προχωρήσει σε εκτιμήσεις όχι όμως αποδείξεις. Αλλά αυτή η πτυχή δεν ήταν η ουσία και ο στόχος της ανασκαφής. Αυτό που βρήκαμε εμείς, όσον αφορά αυτή την πτυχή, ήταν ότι το αεροσκάφος βρισκόταν σε πορεία προσγείωσης και όταν χτυπήθηκε προσέκρουσε στο έδαφος και αναποδογυρίστηκε.Φαίνεται ότι την ώρα που αναποδογυρίστηκε, οι μισοί επιβαίνοντες εκσφενδονίστηκαν έξω και περισυνελέγησαν και τάφηκαν στο στρατιωτικό κοιμητήριο Λακατάμιας. Από το σημείο της πρόσκρουσης έχουμε τα μόνα έγκυρα γραπτά στοιχεία, ότι εντοπίστηκαν και περισυνελέγησαν 16 καταδρομείς, οι οποίοι και τάφηκαν στη Λακατάμια. Εμείς αναζητούσαμε τους 15 που έλειπαν.
Συνολικά οι επιβαίνοντες στο αεροσκάφος ήταν 32, δηλαδή 28 καταδρομείς και 4 μέλη πληρώματος. Εκ των οποίων οι 16 περισυνελέγησαν και τάφηκαν, ο 17ος, ο Ζαφειρίου που επέζησε και οι 15 που δεν είχαν εντοπιστεί. Οι πληροφορίες ήταν αντικρουόμενες ακόμα και όταν ξεκινήσαμε την ανασκαφή. Μας έλεγαν ότι υπήρχαν σταυροί με θαμμένους στρατιώτες πιο κάτω από τον Τύμβο, ή ότι οι νεκροί του Νοράτλας ήταν θαμμένοι σ’ έναν παραπλήσιο καλαμιώνα κ.λπ. Όμως εμείς αναζητούσαμε 15, τους οποίους και εντοπίσαμε από τη μέση του αεροσκάφους προς το πιλοτήριο όπου είχαν «σφηνωθεί» λόγω της πρόσκρουσης. Κάποια από τα λείψανα ήταν ολοκληρωμένα και το σημαντικό ήταν ότι το σκάφος το εντοπίσαμε ανάποδα, δηλαδή με τους τροχούς από πάνω και το σύστημα προσγείωσης σχεδόν άθικτο. Επομένως, η πραγματική εικόνα είναι ότι το αεροσκάφος χτυπήθηκε, προσέκρουσε στο έδαφος, αναποδογυρίστηκε και πέταξε τους μισούς έξω, ενώ οι δεκαπέντε σφηνώθηκαν στο μπροστινό μέρος προς το πιλοτήριο. Από τα ευρήματα, δεν φαίνεται να υπήρχε καν άτρακτος του αεροσκάφους.
Η άτρακτος διαλύθηκε και διερωτώμαι πώς κάποιοι ισχυρίζονται ότι το 1974 μετά την πρόσκρουση μπήκαν στην άτρακτο και περισυνέλεξαν τους νεκρούς. Υπάρχει επίσης φωτογραφία που δείχνει το αεροσκάφος αναποδογυρισμένο στη θέση που το βρήκαμε. Μετά χρησιμοποιήθηκαν μπουλντόζες για να ταφεί το αεροσκάφος και έτσι δημιουργήθηκε ο Τύμβος της Μακεδονίτισσας. Επομένως, όταν έγινε η εκταφή βρήκαμε χιλιάδες συντρίμμια. Η άτρακτος έχει διαλυθεί και μέσα στα συντρίμμια υπήρχαν σοροί των καταδρομέων. Βρήκαμε τα όπλα τους, τα πυρομαχικά, πολλά εκρηκτικά και διάφορα άλλα προσωπικά αντικείμενα. Αυτή ήταν η πραγματικότητα για τους 15 του Νοράτλας.
-Αιτία θανάτου, τι θα αναγράφεται στο πιστοποιητικό θανάτου;
-Ιατροδικαστής έχει εκδώσει πιστοποιητικό θανάτου για τον καθένα. Το ερώτημα όμως αυτό δεν μπορεί να απαντηθεί, διότι μετά την πρόσκρουση στο έδαφος, σημειώθηκαν εκρήξεις, πυρκαγιές κ.λπ. Οπόταν δεν μπορούμε να πούμε την ακριβή αιτία θανάτου. Με βάση τον ιατροδικαστή είναι συμβατή με πρόσκρουση του αεροσκάφους και ίσως εκρήξεις που ακολούθησαν. Τα οστά όμως στη μεγάλη πλειονότητά τους ήταν άθικτα και μπορέσαμε να πάρουμε πολύ καλής ποιότητας DNA και να γίνει η ταυτοποίηση.-Κάθε ανασκαφή είναι μια ιστορία. Ειδικά σε αυτή την περίπτωση που είναι μια ιδιαίτερη πτυχή της Ιστορίας του 1974, τι είναι αυτό που ένιωθες ως άνθρωπος που ήσουν παρών στην ανασκαφή του Νοράτλας και τι είναι αυτό που ένιωθες ανακαλύπτοντας τα όσα ανακάλυψες και τι είναι αυτό που σου μένει ως συμπέρασμα με την ολοκλήρωση της ανασκαφής;
-Το συμπέρασμα είναι ότι πρέπει να είσαι ειλικρινής και να αγωνίζεσαι γι’ αυτό που πιστεύεις ότι είναι σωστό. Αν είσαι ειλικρινής και οι ενέργειές σου δεν βασίζονται σε σκοπιμότητες, τότε και οι οποιεσδήποτε αποτυχίες μπορεί συναισθηματικά να δικαιολογηθούν. Σε προσωπικό επίπεδο, λόγω των πολλών αντιφατικών μαρτυριών, αλλά και του γεγονότος ότι υπήρχε ένα μνημείο, ίσως το ιερότερο στην Κύπρο, το οποίο έπρεπε να κατεδαφιστεί για μια ανασκαφή στα τυφλά, με την έννοια ότι δεν γνώριζες τι θα έβρισκες, ήταν μια διαδικασία για την οποία υπήρχε ένα τεράστιο ρίσκο, ειδικά για τον πολιτικό προϊστάμενο της ανασκαφής, τον επίτροπο Προεδρίας κ. Φ. Φωτίου.
Οπόταν ήταν μια καθημερινή αγωνία, για το τι θα βρούμε και αν θα βρούμε κάτι.
Επίσης, όταν αρχίσαμε να βρίσκουμε τα πρώτα κομμάτια του αεροπλάνου, η αγωνία μεγάλωσε διότι η περιοχή ήταν γεμάτη θραύσματα και επίσης ήταν και τεράστια η αγωνία για τα εκρηκτικά που υπήρχαν. Κανένας δεν ήξερε πόσα ήταν τα εκρηκτικά και κανένας δεν μας έλεγε τι είδους εκρηκτικά είχαν μαζί τους. Αλλά το πιο σημαντικό ήταν η αγωνία αν θα βρούμε τα οστά και το άγχος αν μπορούν να δώσουν DNA. Επομένως, αφήνοντας κατά μέρος την πολιτική πτυχή της εκταφής, που δεν ήταν δικό μου θέμα, η καθημερινότητα όλων μας ήταν ένα μαρτύριο αβεβαιότητας και αγωνίας για το τι θα βρεθεί και για το αν τελικά η προσπάθεια θα είχε καταστροφική κατάληξη. Όταν ολοκληρώθηκε η διαδικασία και έγινε η ταυτοποίηση, ήταν μια λύτρωση και μια ανακούφιση για όλους μας επειδή θα μπορούσαμε να δώσουμε τις απαντήσεις που αναζητούσαν οι οικογένειες εδώ και δεκαετίες.
-Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι αυτή η ανασκαφή ανατρέπει την ιστορία της αποστολής των Νοράτλας στην Κύπρο;
-Όχι. Απλά θα έλεγα ότι αποτελεί μια μεγάλη ψηφίδα στο μωσαϊκό που συνθέτει την αποστολή των Νοράτλας στην Κύπρο. Για πρώτη φορά η ψηφίδα αυτή βασίζεται σε επιστημονικά ευρήματα. Θεωρώ ότι έτσι πρέπει να προχωρήσουμε και με άλλα σοβαρά θέματα ώστε να καταγραφεί η πραγματική Ιστορία της πατρίδας μας.
-Η οποία ενισχύει τα όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα;
-Ας μείνουμε ως εκεί… Δεν θέλω σ’ αυτό το στάδιο να μπούμε σε αυτή τη συζήτηση. Προέχει να παραδοθούν τα οστά στους συγγενείς και να γίνουν οι κηδείες. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα και ερωτηματικά, αλλά δεν είναι η κατάλληλη στιγμή.Γράφει: Φρίξος Δαλίτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Oσα δημοσιεύματα δεν έχουν την υπογραφή μας αντιπροσωπεύουν την προσωπική γνώμη των συγγραφέων τους και όχι την δική μας.Κάθε γνώμη είναι σεβαστή, αρκεί να αποφεύγονται ύβρεις, ειρωνείες και προσβλητικοί χαρακτηρισμοί, πολύ περισσότερο σε προσωπικό επίπεδο, εναντίον των συνομιλητών ή και των συγγραφέων, με υποτιμητικές προσφωνήσεις, ύβρεις,, ή απειλές.